Kasteel Ieperman
Over kasteel Ieperman
Ieperman is de naam van het kasteeltje, oftewel vroegere Hof van Plaisantie, dat gelegen is in het centrum van Wilrijk aan de Bist en de Sint-Bavostraat. Kasteel Ieperman is het oudste gebouw van Wilrijk. Naast het gebouw bevindt zich eveneens een natuurdomein met een grote vijver, waar eveneens Parkschool Ieperman en het Zwembad Ieperman gesitueerd zijn. Kasteel Ieperman is een L-vormig gebouw, met de ingang niet aan de straatkant maar wel aan de achterkant met zicht op de vijver.
Geschiedenis
Er bestaan verschillende theorieën over de oorsprong van de naam "Ieperman". Zo zou het woord man verwijzen naar een moeras of waterachtige streek, en het kasteel is inderdaad gelegen naast een vijver. Het woord ieper zou dan weer verwijzen naar de iep oftewel de olm, een boom die goed gedijt op vochtige grond. Een andere, allicht meer waarschijnlijke, theorie is dat de naam "Ieperman" haar oorsprong vindt bij Peter Van Ypre, die in 1397 eigenaar was van een hoeve op dit domein. Wellicht is de naam zelf, onder welke vorm dan ook, ouder dan het kasteel zelf.
In 1511 werd het beschreven als een "neerhoeve bij een stenen huis", dat in die tijd toebehoorde aan een zekere Hughe Moreau en zijn vrouw Janne de Beaurieu (Johanna van Schoonbeke). Na hun overlijden werd het geërfd door hun dochter, Anna Moreau, die gehuwd was met Jan Douvrin. Vervolgens ging het dan weer over aan hun dochter, Anna de Douveryn, gehuwd met een Beecx of de Becx. De Douveryn-Beecx hadden drie kinderen, van wie de tweede, eveneens genaamd Anna het Ieperman-domein erfde. Deze Anna was gehuwd met Jan Orsucci.
In een akte vak 10 mei 1623 werd het gebouw voor het eerst als een "speelhuis" beschreven, wanneer Anna en haar echtgenoot het als pand stelden om een lening te kunnen aangaan. Hun tweede kind, Jehenne (Joanna) Marie Orsucci, zat eveneens krap bij kas en stelde het "speelhuis" met hof, boomgaard en gronden genaamd "de Yperman" eveneens in pand. Het ging nog verder bergaf, want op 30 oktober 1662 werd overgaan tot een publieke verkoop vanwege onbetaalde renten, aan George de Bruyn van Aelst. Van hem ging het dan weer over op zijn dochter, Anna Rosalia de Bruyn van Aelst, vrouw van Simon Conrardo Douglas de Schot.
Douglas zat financieel eveneens in slechte papieren, en verloor zijn burgerrechten waardoor zijn vrouw Anna Ieperman te pand stelde. Nadat haar man overleden was, vestigde ze zich in Spanje. Ieperman werd in 1717 op de Vrijdagmarkt verkocht aan Peter Jozef Van der Kaey, die het gebouw omvormde tot één van de mooiste landhuizen van de omtrek, vooral omwille van de weelderige binnenhuisarchitectuur. Hierdoor werd Ieperman één van de Hoven van Plaisantie (of "lusthoven") die tot op heden nog steeds bestaan als historisch gebouw.
De eigendom ging via erfenis over op Van der Kaey's enige dochter, Clara Josepha Cornelia, die op 26 oktober 1764 Ieperman verkocht aan Francois Joseph della Faille de Waerloos. Deze was niet lang eigenaar van het domein, want op 20 juli 1770 werd het opnieuw verkocht, deze keer aan Laurentius van Eersel en zijn vrouw Constantia Cramer. Deze familie behield de eigendom tot 1818, waarna het opnieuw verkocht werd. In 1824 ging het over aan M. Guyot van Cruyningen, in 1834 aan M. Simons van Eupen, en vervolgens werd het in 1879 geërfd door M. Camille Cardon de Lichtbuer. Opnieuw via vererving kwam het tenslotte in handen van Maurice Beeckmans-Cardon de Lichtbuer.
Maurice Beeckmans, van de adellijke familie Beeckmans-de Westmeerbeek, was de laatste privé-eigenaar van het kasteel. Hij was eigenaar van Ieperman van 1920 tot zijn dood in 1952. Vervolgens kocht de Belgische Staat het kasteel, inclusief omliggend domein van 9 ha., om er een rijksschool op te richten. De opening van de Wilrijkse rijksschool, verspreid over Ieperman en de voormalige gemeenteschool in de Heistraat, vond plaats op 1 september 1955. Het toenemend aantal studenten maakte wel uitbreidingen noodzakelijk, zoals mobiele klassen en een kleuterafdeling in de Doornstraat.
In de jaren '60 wou het rijksonderwijs het kasteelgebouw afbreken om plaats te maken voor een nieuwbouw, maar dit werd tegengehouden door de gemeente Wilrijk. Vervolgens werd het kasteel gerenoveerd, maar de orangerie werd wel afgebroken om plaats te maken voor de nieuwbouw voor de technische afdeling. Nadat alle klassen verhuisden naar de nieuwe gebouwen van de school, die sinds de jaren '80 allemaal waren gecentraliseerd op het domein van Parkschool Ieperman, werd het gebouw door het Gemeenschapsonderwijs tot in 2021 verhuurd aan de Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen (FVG), die er tevens een grote bibliotheek van 20.000 boeken ter beschikking stelde.
In de periode dat de FVG in het gebouw gevestigd was, vonden er verschillende organisaties en activiteiten daar hun onderdak, waaronder ook de halfjaarlijkse "Boekenmarkt Ieperman" sinds 2016. In het gebouw bevond zich een cafetaria op de eerste verdieping. Op het domein van Parkschool Ieperman werden er maandelijkse openlucht rommelmarkten georganiseerd (met uitzondering van de wintermaanden) door de toenmalige concièrge van het domein, en werd er vanuit kasteel Ieperman een buitencafetaria met terras beschikbaar gemaakt naast de ingang. Vanaf 2016 werd de organisatie van deze rommelmarkten voortgezet door Evenementen Ieperman. Op 21 februari 2019 werd tevens het Museum voor Religieuze Kunst & Etnografica (MUrke), gelegen op de 1ste en op de zolderverdieping van het kasteel, plechtig geopend.
In februari 2021 kondigde het Gemeenschapsonderwijs aan het gebouw openbaar te willen verkopen, waardoor de Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen tegen het einde van dat jaar moest verhuizen, evenals diens bibliotheek en het Museum voor Religieuze Kunst & Etnografica. Op 1 augustus 2021 hield de FVG en MUrke een grote uitverkoop, waaronder ook een deel van de bibliotheek en van de collectie van het museum te koop werd gezet, gevolgd door een afsluitende "garage sale" op 26 september. Ook de verschillende organisaties en activiteiten dienden elders onderdak te zoeken, inclusief Boekenmarkt Ieperman. Om praktische redenen kwam hierdoor ook een einde aan de Rommelmarkten Ieperman, die in 2020 en 2021 al niet meer kon doorgaan wegens de coronapandemie. Sinds eind 2021 staat het gebouw leeg.
Bronnen:
http://www.wilrica.be/kasteel-ieperman-van-speelhof-tot-rijksschool/
Prims, De Geschiedenis van Wilrijk, 1952
Meer weten over Wilrijk?
Interesse om meer te weten te komen over Wilrijk en haar rijk historisch, legendarisch en levensbeschouwelijk verleden? Dan is het boek "Het Keltische Geitendorp" misschien wel iets voor jou! Dit boek bevat informatie over de Keltische en middeleeuwse geschiedenis, verhalen over de Lange Wapper, de Geitenkoppen en over Sint-Bavo, en werd in 2015 gepubliceerd ter ere van 1250 jaar Wilrijk.
Het boek "Het Keltische Geitendorp" is beschikbaar via Lulu.com.
